De leer- en schoenindustrie is heel belangrijk geweest voor onze gemeente en veel van haar gezinnen. Gilze en Rijen heeft vele tientallen leerlooierijen en schoenfabrieken gekend. Voor Heemkring Molenheide genoeg reden om hierover in haar tijdmachine een speciaal thema aan te maken. In zo’n tachtig lemma’s vertellen we alles wat we weten over al die grote en kleine bedrijven. De hele geschiedenis van de bedrijfstak komt zo’n beetje langs. Zo’n beetje, want tegelijkertijd weten we dat we niet compleet zijn. Daar vragen we úw medewerking voor.
Eeuwenlang maakte de landbouw met haar nevenactiviteiten de dienst uit in de Brabantse economie. En dus ook in die van Gilze en Rijen. Weven, schoenen maken en thuis leerlooien hoorden daarbij. Hoeveel boeren vóór 1806 een kleine looierij hadden, weten we niet. Wel vinden we in het archief regelmatig de vermelding van boeren ‘met een looikuip’ terug. Na 1806 groeide het leerlooien uit tot een echte industrie. In dat jaar stonden drie boeren met een patent om te looien bij de gemeente ingeschreven. Twee in Gilze en één in Rijen. In 1843 waren het er vijf: drie in Gilze en twee in Rijen.
Explosieve stijging
Omdat de vraag naar leer vóór en tijdens de Eerste Wereldoorlog flink steeg, groeide het aantal leerlooierijen explosief. In 1910 stonden 42 looiers ingeschreven in Rijen en 27 in Gilze. En dat aantal bleef stijgen. In 1928 kende Rijen veertien grote leerfabrieken en 38 looierijen. Gilze had er respectievelijk twee en dertien. Wat het verschil tussen een fabriek en een looierij is? De eerste werkt met looivaten en machines, en de tweede met looikuipen. Op het hoogtepunt in 1928 kende onze gemeente dus 67 bedrijven in de leerindustrie.
Schoenen
Gilze en Rijen had ook veel schoenmakerijen en schoenfabrieken. Tussen 1885 en 1981 waren er alleen al in Gilze dertien; in Rijen waren dat er tot 1995 zeventien. In 1921 werd daar de eerste schoenfabriek geopend. In beide dorpen deden heel veel inwoners, zowel mannen als vrouwen, thuiswerk voor al die schoenfabrieken.
Kunt u de tijdmachine aanvullen?
In de archieven hebben we veel informatie over de leer- en schoenindustrie kunnen vinden. Maar van enkele bedrijven kregen we die info niet compleet. We hebben die dan ook (nog) niet opgenomen. Bent u van mening dat uw bedrijf of het bedrijf waar u werkte ook in de tijdmachine thuis hoort? Stuur ons dan een bericht via info@heemkringmolenheide.nl. We willen niet alleen de naam van het bedrijf weten maar ook de namen van de oprichters, waar gevestigd, eventuele bijzonderheden en de sluitingsdatum van het bedrijf. Ook een foto is welkom.
1100 lemma’s
Met in totaal ruim 1100 lemma’s (verhalen) en zoveel mogelijk foto’s bevat www.tijdmachinegilzerijen.nl een schat aan informatie over de geschiedenis van Gilze, Rijen, Hulten en Molenschot. Behalve Leer- en schoenindustrie vind je er ook thema’s als Tweede Wereldoorlog, Archeologie, Onderwijs, Vliegveld, Kunst, Straatnamen en nog veel meer. Ga eens kijken en ontdek hoe interessant de geschiedenis van onze gemeente is.
Onderschrift foto links: Werknemers van C. de Jong’s Schoenfabriek NV in Gilze in 1956. Ze maakten onder andere het merk Aristo